Op welke manier werd er aan de Nederlandse kinderen verteld hoe het koninkrijk er aan de andere kant van de wereld uit zag? Dankzij verschillende exotische en paradijselijke schoolplaten van een bijzonder groot aantal uitgeverijen in de 19e en 20e eeuw. Blijkbaar was het lucratief, schoolplaten over Nederlands-Indië, er werden talloze beeltenissen gemaakt. Vanaf 15 februari 2020 start in het Schoolplatenmuseum de expositie ‘Groeten uit de Gorden van smaragd’. Hierin zijn ook schoolplaten te zien over Suriname en de Caribische eilanden.

Ter plaatse zien

Omdat internet nog niet bestond, trok uitgever Wolters in Groningen de beurs en stuurde tekenaars Isings, Beckman en Gabriëlse naar de Oost. Ze moesten met eigen ogen zien hoe het tropische Nederland er uit zag. De tekeningen werden ter plaatse gemaakt en door Wolters omgezet tot schoolplaten voor de Nederlandse scholen. Uitgever Noordhoff koos voor een andere opzet. De uitgever kocht schilderijen over Indonesië over en drukte deze af op platen.

De schoolplaten werden ook gebruikt in Nederlands-Indië. Conservator-eigenaar Piet Heeringa van het Schoolplatenmuseum: “We hadden al een tijd een grote diversiteit aan platen over koloniaal Indonesië in het bezit. Ze zijn erg aansprekend en meestal volledig anders dan de Nederlandse platen. Met de expositie laten we een groot aantal zien, gemaakt door verschillende tekenaars.”

Gordel van Smaragd

De titel ‘Gordel van smaragd’ voor de expositie is gekozen, als een bijnaam van Nederlands-Indië die bedacht werd door auteur Multatuli. Het is een verwijzing naar de uitgestrektheid van de eilandengroep en de schoonheid van de natuur van Indonesië. De uitgevers die kozen voor de serie van Nederlands-Indië

Een kort overzicht van de uitgeverijen van de platen in de expo:

• Uitgever D.A. Daamen’s Den Haag – serie ’Ons schoone Indië’ origineel: schilderingen Ernst Vollbehr (1932)
• Uitgever Kleynenberg & Co., Haarlem – serie foto’s origineel: foto’s van Jean Demmeni (1911-1913)
• Uitgeverij Dijksstra Zeist – serie van de ABC eilanden Auteur (illustrator onbekend): Cyriel (1958).
• Uitgever G. Kolf – serie gebruiksvoorwerpen Gambar Gambar Illustrator G.J. Bos (1893)
• Uitgever Joh. Ykema Den Haag – Aardrijkskundige wandplaten Illustrator onbekend (1910-1913)
• Uitgever Wolters Groningen – Batavia – serie van 25 platen ‘Insulinde in woord en beeld’ diverse illustrators (1915 &1932)
• Uitgever Noordhoff Groningen – Aardrijkskundige wandplaten origineel: schilderingen van van Meeteren Brouwer (1924 & 1933)
• Uitgever E.J. Bril & C.H.E. Breyer Utrecht – Serie 12 wandplaten Volksleven der bewoners van Nederlandsch Oost-Indië’ Illustrator: onbekend ( 1897)

Eerdere exposities

• ‘De eerste, de beste? – schoolplatenpionier van Lummel. Over de pionier in schoolplaten Hendrik Lummel (januari 2019 -januari 2020)
• Iepen mienskip op schoolplaten. Opgroeien van een kleine wereld thuis, naar landen ver weg. (januari 2018 -januari 2019)
• Hoe heurde het eigenlijk? Opvoeden, normen en waarden op schoolplaten (december 2016 – december 2017)
• Er was eens …Sprookjes en de industriële revolutie. (september 2015 – november 2016)
• Zeeschepen op Schoolplaten. Zeebonken, zeeschuimers en meer! (september 2012 – november 2013)
• Zo natuurlijk. De Slijperserie. (september 2012 – november 2013)
• Het zuivelproces. (september 2012-november 2013)
• Het leven volgens Koekkoek en Jetzes. (september 2011 – september 2012)
• Vaderlandse Geschiedenis. (september 2010-september 2011)
• Verdwenen Nederland. (september 2009-september 2010)