Het Schoolplatenmuseum in het Friese Deinum bestaat sinds 2009. Eigenaar Piet Heeringa richtte een deel van de oude stjelpboerderij in als expositieruimte. Inmiddels kwamen veel mensen een bezoekje brengen. In 2014 is het museum uitgebreid en heeft het alle moderne faciliteiten.
Tik van schoolplaten
Piet heeft een ‘tik’ van schoolplaten. Het begon allemaal met de plaat ‘Bos- en weidevogels’. Die hing vroeger altijd bij zijn meester Humalda in het lokaal van de lagere school in Deinum. Jaren later zag Piet de plaat ergens te koop staan. Hij aarzelde geen moment en schafte hem aan. Het was één van de eerste van de verzameling, die inmiddels meer dan 2500 schoolplaten bevat.
Een museum yn ’t bûthûs
Heeringa houdt zijn ogen altijd open voor nieuwe schoolplaten. Tot dat hij in contact kwam met een oude leerkracht, die zijn verzameling van de hand wilde doen. Piet beloofde een goede bestemming voor ze te hebben en nam alle platen over. Vanaf dat moment veranderde de oude stal (Fries: bûthûs) van zijn boerderij in een museum.
Collectie
Het schoolplatenmuseum heeft een collectie van ruim 2500 schoolplaten, waarvan die van Marinus Adrianus Koekkoek (1873-1944) en Johan Herman Isings (1884-1977) de bekendste zijn.
Een schoolplaat (of: een plaat voor aanschouwingsonderwijs) werd gebruikt om het verhaal van de schoolmeester te versterken. Het aanschouwingsonderwijs was een vernieuwende leermethode uit de negentiende eeuw. De platen verschenen in series, met bijbehorende namen als: In en om ons huis, Landbouw en veeteelt, In de dierenwereld, Het volle leven, et cetera. De platen werden gemaakt naar voorbeeld van tekeningen, schilderijen of aquarellen en daarna op linnen of karton geplakt.
De oudste schoolplaten zijn afkomstig uit de periode 1860-1870 toen de enthousiaste Utrechtse onderwijzer en illustrator Hendrik Jan van Lummel (1815-1877) schoolplaten maakte. Vrij snel werden de platen van Lummel een succes, omdat een uitgever zijn schoolplaten ging uitgeven.
Daarna maakten steeds meer illustrators in opdracht van uitgevers platen die het toenmalige onderwijs in ons land versterkten.
Aap Noot Mies
Schoolplaten van illustrators Beunink, Dijkstra, Gabriëlse, Jetses en Ykema behoren tot de collectie. Naast geschiedenisplaten, zijn dit ondermeer aardrijkskundige- en Bijbelse platen, maar ook illustraties die leerlingen een vaardigheid of beroep moesten leren, zoals schrijven, handwerken of de werking van een motor. De leesplaat van onderwijzer Hoogeveen hangt er ook! Deze staat beter bekend als het ‘Aap Noot Mies’ leesplankje.